دردسرهای فروش نفت برای ایران

مقامات جمهوری اسلامی ایران این روزها دیگر ابایی ندارند از این که به صراحت نگرانی خود را از به فروش نرفتن نفت این کشور اعلام کنند.

"رقابت ناجوانمردانه‌ای است." این را حسین نقره‌کار شیرازی معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت می‌گوید. او حتی در گفت‌وگویی با روزنامه خبر اعتراف می‌کند که در برخی از سفرهای بین‌المللی مسوولان کشورهای خریدار نفت به مقامات ایرانی توهین کرده‌اند.

تحریم‌های جدید بین‌المللی در عمل موجب افزایش ریسک خرید نفت از ایران شده و در نتیجه مشتريان سنتي نفت ايران چون هند و چین و ژاپن در جست وجوی فروشندگان تازه‌اي همچون عربستان سعودی هستند.
خطر بزرگی بیخ گوش ایران است که فروش نفت بیش از ۸۵ درصد درآمدش را تامین می‌کند. به گفته اکبر ترکان مقام عالی‌رتبه وزارت نفت که حالا بازنشسته شده و مدیر یک گروه پژوهشی در مرکز تحقیقات استراتژیک+ ایران است: "نگرانی فعلی ما به فروش رفتن نفت است تا قیمت آن."

طبعا ایرانی‌ها هم بیکار ننشسته‌اند. آن‌ها به ناچار برای فروش انواع نفت خام خود به مشتریان تخفیف‌های بیشتری بدهند. رقم دقیقی از این تخفیف‌ها در دست نیست اما حداقل از سه تا هفت دلار در هر بشکه نوسان دارد.
بر اساس قیمت‌های ارایه شده در بولتن روزانه امور بین‌الملل وزارت نفت، اندک مشتریان اروپایی باقیمانده برای ایران نفت خام این کشور را حداقل سه دلار ارزان‌تر از آسیایی‌ها می‌خرند.

در عین حال ایران به دنبال جذب مشتری‌های تازه هم هست. مثلا عبدالله حسینی سفیرایران در بلاروس دو هفته پیش از آمادگی کشورش برای صادرات نفت به بلاروس خبر داده بود.

مشکل اما فقط پیدا کردن خریدار نیست. نقره‌کار شیرازی، معاون وزیر نفت می‌گوید که ایران حالا نفتش را بدون گشایش اعتبار می‌فروشد. دلیل این امر البته تحریم‌های بین‌المللی بانکی علیه ایران است. بیمه‌‌های بین‌المللی هم محموله‌ها را کم‌تر پوشش می‌دهند و نرخ بیمه هم افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این آخرین دسته از تحریم‌های تصویب شده توسط سازمان ملل مشکل حمل و نقل را هم به دیگر مشکلات فروش نفت ایران افزوده است.

همه این‌ها یعنی این‌که در کنار تخفیف‌های وسوسه‌انگیزتری که ایران باید به مشتری‌ها ارایه کند، هزینه فروش نفت هم برایش بالاتر رفته است. نقره کار شیرازی معتقد است که از بعد صرف اقتصادی راهی که ایران در پیش گرفته درست نیست، " اما اگر از بعد امنیتی و سیاسی به این مساله نگاه کنیم بهترین و منطقی‌ترین روشی است که می‌توانستیم در پیش بگیریم."

در گذشته ایران نفت خام خود را تنها به شرکت‌های معتبر نفتی، پالایشگاه‌ها و یا تجار شناخته‌شده عرضه می‌کرد. اما حالا دست واسطه‌ها برای حضور در بازار نفت ایران باز‌تر شده است. یک مقام آگاه در وزارت نفت ایران می‌گوید: حتی گاه مشتری‌های قدیمی نیز ترجیح می‌دهند از راه واسطه‌های تجاری نفت ایران را ‌بخرند. این واسطه‌ها کشتی‌های نفت‌کش متفرقه را اجاره می‌کنند و پنهانی نفت را از بنادر ایران منتقل می‌کنند.

یکی از اعضای انجمن اقتصاد انرژی ایران که نخواست نامش ذکر شود در این باره می‌گوید: "مسئله خيلي روشن است . وقتي شركت‌هاي معتبر نمي‌خرند قطعا به مشتري‌هاي كم اعتبارتر بايد فروخت. تازه دولت در جهت فروش سریع‌تر نفت خود وارد کردن شرکت‌های واسطه ایرانی را نیز مورد توجه قرار داده است."

به گفته حجت‌الله غنیمی‌فرد معاون امور سرمایه‌گذاری و توسعه شرکت ملی نفت، ایران شیوه فروش نفت خود را هم تغییر داده و هم‌اکنون به شکل تک محموله آن را به مشتری تحویل می‌دهد و اگر مشتری راضی بود اقدام به امضای قراردادهای بلند مدت می‌کند.

اکبر ترکان می‌گوید که مشکلات بازار و نبود خریدار موجب شده تا تولید نفت ایران پایین بیاید. البته دلیل مهم دیگر کاهش تولید نفت، افت فشار چاه‌ها و فرسودگی تاسیسات است.

مقام‌های نفتی ایرانی آمارهای مختلفی از میزان تولید روزانه می‌دهند. طبق برنامه سازمان اوپک ایران باید حدود سه میلیون و ۸۰۰هزار بشکه نفت تولید کند. احمد قلعه‌بانی مدير عامل شركت ملي نفت ایران اخیرا میزان تولید روزانه نفت کشور را سه میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه اعلام کرده بود. اما به گفته یک مقام آگاه در وزارت نفت، از ابتدای سال ۲۰۱۰ میلادی تولید روزانه ایران کمتر از سه میلیون و ۶۰۰هزار بشکه نفت بوده است. اگر حدود یک‌میلیون و ۷۰۰هزار بشکه مصرف داخلی از این رقم کسر شود، روزانه تنها یک میلیون و نهصدهزار بشکه نفت برای صادرات می‌ماند. حتی با احتساب آمار اعلام شده از سوی قلعه‌بانی هم می‌توان فهیمد که صادرات نفت ایران روزانه حداقل ۳۰۰هزار بشکه کمتر از سال گذشته است که چیزی در حدود دومیلیون و پانصد هزار بشکه بود.

اگر نفت ایران کاملا تحریم شود چه؟ عمادحسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در این‌باره خیلی نگرانی ندارد. او معتقد است ایران می‌تواند با کاهش بیشتر قیمت نفت خود نسبت به بازارهای بین‌المللی مشتریان زیادی را به سمت خود بکشد. چیزی که حسینی نام آن را "دیپلماسی نفتی" می‌گذارد.

ریحانه مظاهری یک روزنامه‌نگار اقتصادی است که هم اکنون در پاریس اقامت دارد.