حکومت با نزدیک شدن تظاهرات ۲۲ بهمن، امتیاز می‌دهد
در حالی که معترضان خود را برای قدرت‌نمایی دیگری آماده می‌کنند، سخت‌گیری‌های دولت کاهش می‌یابد.
حکومت با نزدیک شدن تظاهرات ۲۲ بهمن، امتیاز می‌دهد
در حالی که معترضان خود را برای قدرت‌نمایی دیگری آماده می‌کنند، سخت‌گیری‌های دولت کاهش می‌یابد.
"گشت ارشاد" که همیشه مایه ترس و وحشت همه‌گان بوده در خیابان‌های تهران خبری نیست. گشت ارشاد یا همان "پلیس امنیت اخلاقی" - نامی که حکومت جمهوری اسلامی بر آن گذاشته - با هرگونه رفتار، پوشش و منش به‌اصطلاح غیراسلامی جوانان برخورد شدید می‌کرد، اما امروز در راستای سازش موقت حکومت با موج مخالفان، حضورش کمرنگ شده است.
موسیقی غربی امروز آزادانه در بسیاری از رستوران‌ها و کافه‌های تهران پخش می‌شود. دیگر کسی زنان را به‌خاطر بدحجابی مورد آزار و اذیت قرار نمی‌دهد. در ماه گذشته وزارت ارشاد اعلام کرد که دیگر برای برگزاری نمایشگاه در گالری‌های هنری نیازی به گرفتن مجوز نیست - این به نوبه خود تغییر محسوسی در دنیای هنر ایران است.
گرچه مقامات حکومتی به طور رسمی پیامی به مخالفین ابلاغ نکرده‌اند و نخواهند کرد ولی، پیامی واضح در آسان‌گیری‌های اخیر نهفته است: ما کاری به کار شما نخواهیم داشت اگر شما هم بگذارید تا حکومت ما پابرجا بماند.
همانقدر که حکومت و مخالفانش موسوم به جنبش سبز، هر دو خود را برای روز ۲۲ بهمن، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، آماده می‌کنند، نشانه‌های سازش برجسته و برجسته‌تر می‌شوند.
دولت سعی دارد با تعطیل اعلام کردن یک روز اضافه و طولانی‌تر کردن تعطیلات دهه فجر مردم را تشویق به ترک تهران کند تا بلکه تعداد تظاهرکنندگان مخالف کمتر شود. بسیاری از ایرانی‌ها ترتیب سفر به خارج از کشور را دادهاند و بیشتر پروازها هم از هم‌اکنون پر شده‌اند.
حکومت نگران تکرار اتفاقاتی است که در روز عاشورا افتاد. در این روز - که مهمترین مناسبت برای ایرانیان شیعه است - میلیون‌ها نفر به خیابان‌ها آمدند. این که آن‌ها طرف حکومت بودند یا مخالفان دیگر مهم نیست چرا که مقامات جمهوری اسلامی اکنون دارند به هر راهی که بتواند خطر تظاهرات بالقوه آینده را کم کند فکر می‌کنند.
سالگرد انقلاب اسلامی روزی است مهم برای نشان دادن و برجسته‌سازی رضایت ملت از نظام. روزی که انتظار می‌رود همه ایرانی‌ها پشتیبانی خود را از انقلاب نشان دهند. اگرچه امسال احتمال می‌رود که ایرانی‌ها بیشتر از ابراز ارادت به نظام، عشق‌شان را به میهن نشان دهند. حکومت در موقعیت‌های حساس یادش می‌افتد که به جای تبلیغات برای اسلام و نظام جمهوری اسلامی مردم را زیر پرچم ناسیونالیسم گردهم بیاورد.
هرچند ممکن است تظاهرات گسترده ضد حکومتی بار دیگر تکرار نشود ولی، طرفین این کشمکش از هواداران خود خواسته‌اند که به مناسبت این روز به خیابان‌ها بریزند. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی اخیر خود خواستار حضور انبوه و منسجم هواداران نظام در روز ۲۲ بهمن شد و گفت: "باید با تمام قوا در صحنه بود". میر حسین موسوی، رهبر شاخص مخالفان در بیانیه سیزدهم خود که ششم مهرماه گذشته منتشر شد از "میقات بهمن" خبر داده بود. این به معنای رویارویی میان مخالفان و توده هواداران حکومتی است. حامیان جنبش سبز از مردم می‌خواهند که آرامش خود را حفظ کرده و به صورت صلح‌طلبانه اما در شمار زیاد به خیابان‌ها بروند.
شناسایی مخالفین از هواداران نظام در این روز ممکن است برای نیروهای سرکوب‌گر مشکل‌ساز شود. زنان چادرپوش و مردان مسن بسیاری در تظاهرات روز عاشورا شرکت کردند. شماری از سرباز وظیفه‌ها لباس خدمتشان را درآوردند و بسیاری از کتک زدن مردم خودداری کردند. بعضی عقیده دارند از آن‌جایی که تشخیص مخالفین از هواداران دشوار شده، بهتر بود که دولت می‌گذاشت تظاهرات عاشورا بدون برخورد شدید ماموران با توده مردم برگزار شود. با وجود برخورد بسیار خشن ماموران با مردم و شمار کشته‌ها، عاشورا بی‌شک پیروزی بزرگی برای مخالفین محسوب می‌شود.
دولت به وضوح نگران حضور پررنگ و دوباره مخالفین در ۲۲ بهمن است. موج محاکمه‌های دستگیرشدگان روز عاشورا آغاز شده است. قوانین جدید و سخت‌گیرانه‌تری برای فعالیت‌های اینترنتی و خبر‌رسانی از طریق تلفن همراه اعمال شده و مقامات حرف از برخوردهای جدی و جدی‌تر می‌زنند. این در حالی است که شماری از متهمین محارب شناخته شده و به اعدام محکوم شده‌اند.
با وجود همه این‌ها، مخالفین همچنان محکم ایستاده‌اند. ولی برنامه‌هایشان شفافیت خود را از دست داده و روز به روز مبهم‌تر می‌شود. البته این امر به آن‌ها این امکان را هم داده که بتوانند همه را غافلگیر کنند؛ هیچ‌کس به درستی نمی‌داند چه کسانی در تظاهرات ۲۲بهمن شرکت خواهند کرد.
تشخیص مخالفین برای مقامات حکومتی روز به روز دشوارتر می‌شود. با بالا رفتن شمار مخالفین و نفوذ جنبش به طبقات سنتی‌تر جامعه، شناسایی یک "سبز" دیگر به هیچ عنوان به سادگی شناسایی‌شان در تیرماه سال جاری نیست. با این حال اگر دولت بتواند تظاهراتی پرجمعیت ترتیب داده و حضور نیروهای مخالف را کمرنگ جلوه دهد، می‌تواند موجب دلسردی بعضی سبزها، مخصوصا کسانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند و درکشان از شرایط کنونی کشور محدود به اخبار دست دوم و دیدن عکس‌ها و ویدیو‌ها آماتوری است، شود.
اگر حکومت دست به سرکوب و ضرب و شتم دوباره مخالفین بزند، مهر تاییدی بر عدم احساس امنیت خود زده است. اگر حکومت از شمار بالای تظاهرکنندگان موافق خود اطمینان داشته باشد، دیگر نیازی به سرکوب خشن مخالفین نخواهد داشت. با این حال، همانطور که در عاشورا دیدیم، تا امروز نشانه‌ای از بی‌طرفی دولت و آگاهی از چالشی که با آن روبه‌رو است در عملکردهای بعد از انتخابات دیده نشده است. زمان معلوم می‌کند که آیا دولت از اشتباهات گذشته درس گرفته یا نه.
بعضی در پی راهی برای دوری از ناآرامی بیشترند و رژیم سعی در تجربه راه‌حل‌های ممکن برای کاهش فشار دارد. برای مثال، اگرچه بعضی از اصلاح‌طلبان از شرکت در مناظره‌ها پرهیز می‌کنند، سری جدید مناظره‌های تلویزیونی ممکن است بتواند راه حل موقتی برای مواجه با بحران باشد. این حرکت دولت که مثالی از رویکرد نسبتا جدید و شمرده رژیم نسبت به ناآرامی‌های سیاسی اخیر است، سعی در کاهش قدرت رسانه‌های خبری خارجی از قبیل بی.بی.سی فارسی و صدای آمریکا، دارد.
حتی تندرو‌ترین اصول‌گراها نیز رویکردشان را نسبت به بحران فعلی تغییر دادهاند. در نماز جمعه دوم بهمن، آیت‌ا... احمد خاتمی، اصول‌گرای افراطی که قبلا حکم اعدام تظاهرکنندگان را صادر کرده بود اظهار داشت: "اصلا اعتراض حق هر شهروندي است و ما هيچ‌گاه معترضين را برانداز نخوانده‌ايم." این نشانه‌ای از عقب‌گرد سخنگوی کلیدی دست‌راستی‌های افراطی است. با این وجود، جلسات دادگاه دستگیرشدگان روز عاشورا شروع و در برخی از موارد دادگاه حتی خواستار حکم اعدام‌شان شده است. طبق گزارش تلویزیون دولتی ایران یکی از محاکمه‌شدگان فرزند شهید بوده است. پیام به نظر واضح می‌رسد: هیچ کس از مجازات مستثنی نیست.
اقدام دولت برای آزاد کردن فضای هنری و اخلاقی جامعه دیر و بی‌موقع است، امری که در عرصه سیاست ایران بسیار اتفاق می‌افتد. آزادسازی فضای اجتماعی و تلاش‌های حکومت برای آرام کردن اوضاع حرکاتی از سر ناچاری است. آنچه امروز حرف آخر را می‌زند این است که آیا ملاها می‌توانند یک بار دیگر به توده مردم ثابت کنند که هنوز همه چیز را تحت کنترل دارند یا نه.
---
جعفر فرشیان نام مستعار یک روزنامه‌نگار مقیم تهران است.
موسیقی غربی امروز آزادانه در بسیاری از رستوران‌ها و کافه‌های تهران پخش می‌شود. دیگر کسی زنان را به‌خاطر بدحجابی مورد آزار و اذیت قرار نمی‌دهد. در ماه گذشته وزارت ارشاد اعلام کرد که دیگر برای برگزاری نمایشگاه در گالری‌های هنری نیازی به گرفتن مجوز نیست - این به نوبه خود تغییر محسوسی در دنیای هنر ایران است.
گرچه مقامات حکومتی به طور رسمی پیامی به مخالفین ابلاغ نکرده‌اند و نخواهند کرد ولی، پیامی واضح در آسان‌گیری‌های اخیر نهفته است: ما کاری به کار شما نخواهیم داشت اگر شما هم بگذارید تا حکومت ما پابرجا بماند.
همانقدر که حکومت و مخالفانش موسوم به جنبش سبز، هر دو خود را برای روز ۲۲ بهمن، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، آماده می‌کنند، نشانه‌های سازش برجسته و برجسته‌تر می‌شوند.
دولت سعی دارد با تعطیل اعلام کردن یک روز اضافه و طولانی‌تر کردن تعطیلات دهه فجر مردم را تشویق به ترک تهران کند تا بلکه تعداد تظاهرکنندگان مخالف کمتر شود. بسیاری از ایرانی‌ها ترتیب سفر به خارج از کشور را دادهاند و بیشتر پروازها هم از هم‌اکنون پر شده‌اند.
حکومت نگران تکرار اتفاقاتی است که در روز عاشورا افتاد. در این روز - که مهمترین مناسبت برای ایرانیان شیعه است - میلیون‌ها نفر به خیابان‌ها آمدند. این که آن‌ها طرف حکومت بودند یا مخالفان دیگر مهم نیست چرا که مقامات جمهوری اسلامی اکنون دارند به هر راهی که بتواند خطر تظاهرات بالقوه آینده را کم کند فکر می‌کنند.
سالگرد انقلاب اسلامی روزی است مهم برای نشان دادن و برجسته‌سازی رضایت ملت از نظام. روزی که انتظار می‌رود همه ایرانی‌ها پشتیبانی خود را از انقلاب نشان دهند. اگرچه امسال احتمال می‌رود که ایرانی‌ها بیشتر از ابراز ارادت به نظام، عشق‌شان را به میهن نشان دهند. حکومت در موقعیت‌های حساس یادش می‌افتد که به جای تبلیغات برای اسلام و نظام جمهوری اسلامی مردم را زیر پرچم ناسیونالیسم گردهم بیاورد.
هرچند ممکن است تظاهرات گسترده ضد حکومتی بار دیگر تکرار نشود ولی، طرفین این کشمکش از هواداران خود خواسته‌اند که به مناسبت این روز به خیابان‌ها بریزند. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی اخیر خود خواستار حضور انبوه و منسجم هواداران نظام در روز ۲۲ بهمن شد و گفت: "باید با تمام قوا در صحنه بود". میر حسین موسوی، رهبر شاخص مخالفان در بیانیه سیزدهم خود که ششم مهرماه گذشته منتشر شد از "میقات بهمن" خبر داده بود. این به معنای رویارویی میان مخالفان و توده هواداران حکومتی است. حامیان جنبش سبز از مردم می‌خواهند که آرامش خود را حفظ کرده و به صورت صلح‌طلبانه اما در شمار زیاد به خیابان‌ها بروند.
شناسایی مخالفین از هواداران نظام در این روز ممکن است برای نیروهای سرکوب‌گر مشکل‌ساز شود. زنان چادرپوش و مردان مسن بسیاری در تظاهرات روز عاشورا شرکت کردند. شماری از سرباز وظیفه‌ها لباس خدمتشان را درآوردند و بسیاری از کتک زدن مردم خودداری کردند. بعضی عقیده دارند از آن‌جایی که تشخیص مخالفین از هواداران دشوار شده، بهتر بود که دولت می‌گذاشت تظاهرات عاشورا بدون برخورد شدید ماموران با توده مردم برگزار شود. با وجود برخورد بسیار خشن ماموران با مردم و شمار کشته‌ها، عاشورا بی‌شک پیروزی بزرگی برای مخالفین محسوب می‌شود.
دولت به وضوح نگران حضور پررنگ و دوباره مخالفین در ۲۲ بهمن است. موج محاکمه‌های دستگیرشدگان روز عاشورا آغاز شده است. قوانین جدید و سخت‌گیرانه‌تری برای فعالیت‌های اینترنتی و خبر‌رسانی از طریق تلفن همراه اعمال شده و مقامات حرف از برخوردهای جدی و جدی‌تر می‌زنند. این در حالی است که شماری از متهمین محارب شناخته شده و به اعدام محکوم شده‌اند.
با وجود همه این‌ها، مخالفین همچنان محکم ایستاده‌اند. ولی برنامه‌هایشان شفافیت خود را از دست داده و روز به روز مبهم‌تر می‌شود. البته این امر به آن‌ها این امکان را هم داده که بتوانند همه را غافلگیر کنند؛ هیچ‌کس به درستی نمی‌داند چه کسانی در تظاهرات ۲۲بهمن شرکت خواهند کرد.
تشخیص مخالفین برای مقامات حکومتی روز به روز دشوارتر می‌شود. با بالا رفتن شمار مخالفین و نفوذ جنبش به طبقات سنتی‌تر جامعه، شناسایی یک "سبز" دیگر به هیچ عنوان به سادگی شناسایی‌شان در تیرماه سال جاری نیست. با این حال اگر دولت بتواند تظاهراتی پرجمعیت ترتیب داده و حضور نیروهای مخالف را کمرنگ جلوه دهد، می‌تواند موجب دلسردی بعضی سبزها، مخصوصا کسانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند و درکشان از شرایط کنونی کشور محدود به اخبار دست دوم و دیدن عکس‌ها و ویدیو‌ها آماتوری است، شود.
اگر حکومت دست به سرکوب و ضرب و شتم دوباره مخالفین بزند، مهر تاییدی بر عدم احساس امنیت خود زده است. اگر حکومت از شمار بالای تظاهرکنندگان موافق خود اطمینان داشته باشد، دیگر نیازی به سرکوب خشن مخالفین نخواهد داشت. با این حال، همانطور که در عاشورا دیدیم، تا امروز نشانه‌ای از بی‌طرفی دولت و آگاهی از چالشی که با آن روبه‌رو است در عملکردهای بعد از انتخابات دیده نشده است. زمان معلوم می‌کند که آیا دولت از اشتباهات گذشته درس گرفته یا نه.
بعضی در پی راهی برای دوری از ناآرامی بیشترند و رژیم سعی در تجربه راه‌حل‌های ممکن برای کاهش فشار دارد. برای مثال، اگرچه بعضی از اصلاح‌طلبان از شرکت در مناظره‌ها پرهیز می‌کنند، سری جدید مناظره‌های تلویزیونی ممکن است بتواند راه حل موقتی برای مواجه با بحران باشد. این حرکت دولت که مثالی از رویکرد نسبتا جدید و شمرده رژیم نسبت به ناآرامی‌های سیاسی اخیر است، سعی در کاهش قدرت رسانه‌های خبری خارجی از قبیل بی.بی.سی فارسی و صدای آمریکا، دارد.
حتی تندرو‌ترین اصول‌گراها نیز رویکردشان را نسبت به بحران فعلی تغییر دادهاند. در نماز جمعه دوم بهمن، آیت‌ا... احمد خاتمی، اصول‌گرای افراطی که قبلا حکم اعدام تظاهرکنندگان را صادر کرده بود اظهار داشت: "اصلا اعتراض حق هر شهروندي است و ما هيچ‌گاه معترضين را برانداز نخوانده‌ايم." این نشانه‌ای از عقب‌گرد سخنگوی کلیدی دست‌راستی‌های افراطی است. با این وجود، جلسات دادگاه دستگیرشدگان روز عاشورا شروع و در برخی از موارد دادگاه حتی خواستار حکم اعدام‌شان شده است. طبق گزارش تلویزیون دولتی ایران یکی از محاکمه‌شدگان فرزند شهید بوده است. پیام به نظر واضح می‌رسد: هیچ کس از مجازات مستثنی نیست.
اقدام دولت برای آزاد کردن فضای هنری و اخلاقی جامعه دیر و بی‌موقع است، امری که در عرصه سیاست ایران بسیار اتفاق می‌افتد. آزادسازی فضای اجتماعی و تلاش‌های حکومت برای آرام کردن اوضاع حرکاتی از سر ناچاری است. آنچه امروز حرف آخر را می‌زند این است که آیا ملاها می‌توانند یک بار دیگر به توده مردم ثابت کنند که هنوز همه چیز را تحت کنترل دارند یا نه.
---
جعفر فرشیان نام مستعار یک روزنامه‌نگار مقیم تهران است.
