تحریمها به حکومت ایران در سرکوب مخالفان اینترنتی کمک میکند
تحریمهای بینالمللی وضع شده علیه ایران بیش از آن که دولت را به زانو درآورد، دست و پای مخالفان را در اینترنت بسته است.
تحریمها به حکومت ایران در سرکوب مخالفان اینترنتی کمک میکند
تحریمهای بینالمللی وضع شده علیه ایران بیش از آن که دولت را به زانو درآورد، دست و پای مخالفان را در اینترنت بسته است.
طرفداران جنبش سبز از خردادماه گذشته تاکنون با انجام تظاهرات خیابانی عملا اعتراضهای آشکاری را به رفتارهای حکومت از خود نشان دادهاند. آنها برای اطلاع رسانی درباره برخورد خشن پلیس و نیروهای نظامی ترکیبی از تکنولوژیهای ارتباطی مانند تلفن همراه و فیچرهای اینترنتی را مورد استفاده قرار میدهند. این در حالی است که مردم ایران در دسترسی به اینترنت با مشکلات متعددی روبه رو هستند. زیرساختهای اینترنتی ضعیف است و قیمت اتصال به شبکه بالاست. مجاری توزیع اینترنت کاملا در اختیار دولت قرار دارد و یکی از پیشرفتهترین سیستمهای فیلترینگ در جهان به کار گرفته شده است.
بر اساس تحقیقی که موسسه OpenNet Initiative در سال ۲۰۰۵ منتشر کرد ایران در زمینه سانسور اینترنت به پیشرفتهای قابل قبولی رسیده و حتی از نرمافزارهای امنیتی ساخت شرکتهای آمریکایی بهره میبرد. بنابر این تحقیق، شرکت خدمات امنیتی Secure Computing متهم شد که نرم افزار پیشرفته Smartfilter خود را در اختیار شرکتهای ISP ایرانی قرار داده تا از آن طریق وب سایتهای اینترنتی فیلتر شوند. Secure Computing بعدا اعلام کرد که ایرانیها از این نرمافزار به طور غیر قانونی استفاده میکنند.
در ۱۸ شهریور سال ۱۳۸۴ رحیم عظیمی، رییس هیات مدیره شرکت دلتا گلوبال برنده مناقصه فیلترینگ در ایران به خبرگزاری ایسنا گفت که دولت احمدینژاد در پی راهاندازی مرکز فیلترینگی با هزینه هفت میلیون دلار است که حداقل ۹ میلیون سایت را مسدود میکند. او در این مصاحبه فاش کرد که در آن زمان بسیاری از شرکتهای اینترنتی در ایران برای فیلترینگ از نرمافزارهای اروپایی و آمریکایی مانند Smartfilter، websence، web washer استفاده میکردند.
مقامات مخابراتی و امنیتی ایران مطمئنترین روش کنترل اینترنت را یکپارچهسازی توزیع آن میدانند. به این منظور از بهار سال ۱۳۸۸ تاکنون نحوه فیلترینگ سایتها بار دیگر تغییر کرده و همین موضوع باعث کندی شدید اینترنت و شکایت کاربران نیز شده است. برخی مسوولان شرکتهای اینترنتی به شکل غیر رسمی به کاربران خود گفتهاند که هم اکنون تمامی عملیات فیلترینگ توسط شرکت دولتی "ارتباطات زیرساخت" (TIC) صورت میگیرد و دیگر شرکتهای اینترنتی در آن نقشی ندارند.
نتیجه استفاده از چنین سیستمی مسدود شدن سریع سایتهای جدیدالتاسیس نسبت به قبل و از کار افتادن بسیاری از روشهای معمول و عمومی دور زدن اینترنت مانند استفاده از پراکسی سرورها است.
بسیاری از متخصصانی که وضعیت فیلترینگ در ایران را دنبال میکنند معتقدند که شیوههای حکومت در کنترل اینترنت و برخورد با مخالفان دچار تحول جدی شده است. مورگان سن هاوزر Morgan Sennhauser هماهنگ کننده پروژه "ندانت" Nedanet.org که رسالهای حاوی جزئيات تلاشهای اخير دولت ايران عليه فعاليت هکرها منتشر کرده است میگويد اقدامات دولت ايران بطرز عجيبی موثر بوده است، و در اعمال سانسور و به چالش گرفتن فعالان اينترنتی حتی از سياستهای دولت چين نيز فراتر رفته است.
سردار احمدی مقدم فرمانده پلیس ایران روز دوشنبه ۲۵ دیماه به مخالفان هشدار داد که نه تنها اس.ام.اسها که ایمیلهای شخصی آنان را نیز مورد تفتیش قرار میدهد. او حتی به کاربران اینترنتی هشدار داده که استفاده از پراکسیها و آنتیفیلترها هویت و رفتار آنان را از دید پلیس مخفی نخواهد کرد. هر چند برخی این اظهارات را بخشی از برنامه بلوف زنی و ایجاد هراس حکومت میانگارند اما نگاهی به دستگیریها و تحت فشار قرار دادن فعالان اینترنتی طی چند ماه اخیر نشان میدهد نهادهای حکومتی اینترنت را یکی از مهمترین چالشهای امنیتی خود میدانند. در نخستین جلسه دادگاه پنج تن از بازداشتیهای تظاهرات ضد حکومتی روز عاشورا که روز ۲۸ دی ماه برگزار شد، مهمترین اتهامات مطرح شده شامل قراردادن فیلمهای تظاهرات روی اینترنت و برقراری تماس از طریق ایمیل با مخالفان حکومت در خارج از کشور عنوان شد.
در جریان رقابتهای ریاست جمهوری اخیر تقریبا همه سایتهای اینترنتی مخالفان بارها مورد حملات اینترنتی ناشناس قرار گرفت و پس از انتخابات همه آنها کاملا فیلتر شدند. حمله های اینترنتی به سایتهای مخالفان و برخی شبکههای اجتماعی مانند توییتر و جستوجوگر چینی بایدو حتی تا اندازهای موجب شگفتی همگان نسبت به قدرت تخریبی مجازی حکومت و طرفدارانش شده است.
در میان کاربران ایران اما این شایعه نیز وجود دارد که حکومت ایران با اجیرکردن هکرهای خارجی و تزریق پول فراوان عملا نمایش قدرت بزرگی را در این عرصه تدارک میبیند.
به رغم همه این حملات و تدارکات، جنبش سبز توانسته حضور خود روی اینترنت را روز به روز مستحکمتر کند. تنها ساعاتی پس از تظاهرات خیابانی انبوهی از فیلمهای تظاهرات مردمی روی اینترنت قرار میگیرد. اغلب این فیلمها در حالی روی شبکه قرار میگیرند که حکومت با کاهش سرعت اینترنت در روزهای تظاهرات تمامی تلاش خود را برای سانسور اطلاعات به کار میگیرد.
گفته میشود برخی طرفداران جنبش سبز در خود نهادهای حکومتی - که دسترسی آزادانه به اینترنت در آنها وجود دارد - در پخش این فیلمها نقش دارند.
اما در کنار عوامل داخلی، محدودیتهای شرکتهای اینترنتی بینالمللی برای کاربران ایرانی عذابآور است. اغلب این محدودیتهای بینالمللی پس از آن شکل گرفت که جامعه بینالمللی و به خصوص ایالات متحده تحریمهای سختگیرانهای را علیه ایران به کار گرفتند.
هر چند بخش عمده دلایل این تحریمها برای تحت فشار قرار دادن حکومت ایران وضع شده اما حالا بیشترین تاثیر را روی کاربران عادی گذاشته که میخواهند خود را از زیر فشار سانسور شدید اینترنت در داخل رها کنند. اغلب سایتهای اینترنتی اجازه دانلود نرمافزارهای خود را به ایرانیان نمیدهند.
روز ۲۹ دسامبر سال گذشته در وبلاگ رسمی گوگل مطلبی در حمایت از جنبش سبز ایران و تقدیر از انتشار ویدیوهای آماتوری از تظاهرات مخالفان برروی یوتیوب منتشر شد. این در حالی است که شرکت گوگل هنوز اجازه دانلود مرورگر گوگل کروم، مسنجر گوگل تاک، نرمافزار ویرایش عکس پیکاسا و همچنین استفاده از گوگل کد را به ایرانیها نمیدهد. ابزارهایی که در میان جنبش سبز بسیار طرفدار دارد.
بخش عمده نرمافزارهای امنیتی مانند نرمافزارهای تونلینگ و یا نرمافزارهای مورد استفاده برای SSH به روی کاربران ایرانی همچنان مسدود هستند. بسیاری از این نرمافزارها برای دور زدن فیلترینگ و یا ارتباط کاربران و مخالفان حکومت روی اینترنت به کار میروند اما کاربران ایرانی حتی برای دانلود چنین نرمافزارهایی نیز نیاز به فیلترشکنها و پراکسیهایی دارند که از خارج دریافت میکنند.
تقریبا تمامی مسیرهای خرید اینترنتی و تبادلات مالی از طریق ایران نیز سوی شرکتهای خارجی مسدود شده است. در صورت خریداری یک نرمافزار از سوی کاربران ایرانی و آگاه شدن شرکت فروشنده یا سایتهای تبادلات مالی از هویت کاربر و محل او در ایران، بلافاصله حسابهای مالی وی مسدود میشود. سایتهای فروشنده دامنههای اینترنتی و ارایه هاستینگ نیز به هیچ ایرانی خدمات ارایه نمیکنند. شرکتی چون اسکایپ که میتواند ارتباط امنی را از طریق مسنجر خود برای مخالفان ایران فراهم کند، اجازه شارژ حساب و استفاده از آن را از طریق آی.پیهای ایران گرفته است.
هر چند به سختی یک سایت خارجی میتواند یک فرد عادی را از یک عضو سپاه پاسداران تشخیص دهد اما مسدود کردن سرویسها به روی همه ایرانیان عملا مخالفان حکومت و حتی کاربران عادی را با دشواریهای بسیار بیشتری روبه رو کرده است.
در صورت آزاد بودن استفاده از سرویسهای اینترنتی شرکتهای آمریکایی و اروپایی بسیاری از مخالفان قادر بودند به راحتی به خرید دامنه اینترنتی، ایجاد وب سایت و یا تبادل اطلاعات با یکدیگر بپردازند.
تحریمهایی از این دست تنها به سرویسهای عمومی مبتنی بر اینترنت محدود نمیشود. بسیاری از بانکهای نرمافزاری و کدنویسی نیز دسترسی ایرانیان به چنین منابعی را محدود کردهاند. در تازهترین اقدام sourceforge بزرگترین مخزن نرمافزارهای متن باز قوانین خود را به گونهای تغییر داده که ایرانیان قادر به استفاده از این نرمافزارها نباشند.
هر چند این تحریمها با هدف جلوگیری از فعالیتهای اینترنتی حکومت انجام گرفته اما حکومت به دلیل بهرهگیری از منابع مالی و قدرت تدارک بالا توانسته تحریمهای اینترنتی و کامپیوتری را به راحتی دور بزند. بسیاری از شرکتهای دولتی از طرق گوناگون به پیشرفتهترین تجهیزات کامپیوتری شرکتهای آمریکایی همچون سرورهای سیسکو و HP دسترسی پیدا کردهاند. آنها از طریق کارگزاران خود در کشورهای دیگر که تحت تحریم نیستند به راحتی نیازهای اینترنتی خود را نیز برطرف میکنند. از سوی دیگر حکومت با ایجاد دیتاسنتر و هاستینگ برای سایتهای دولتی تا اندازه زیادی وابستگیهای اینترنتی خود را به خارج برطرف کرده است.
روزنامه واشنگتن تایمز هجدهم دسامبر گذشته خبر داد که دولت اوباما بخشی از تحریمها در حوزه اینترنت را برای کاربران ایرانی لغو کرده است. گفته شد که این تصمیم به دلیل رفع نگرانی شرکتهای اینترنتی از ارایه خدمات به مردم کشورهای تحت تحریم صورت گرفته است.
هنوز مشخص نیست لیست خدمات اینترنتی خارج از تحریم دقیقا چیست اما آزمایشهای کاربران داخل ایران نشان میدهد همچنان دانلود عمومیترین و پرکاربردترین نرمافزارهای اینترنتی مانند مسنجرهای گوگل و یاهو برای کاربران ایرانی ممنوع است. البته فروش گسترده نرمافزارهای قفل شکسته در بازارهای ایران و دسترسی به فیلترشکنها باعث شده تا این نرمافزارهای عمومی همچنان در بین مردم بسیار محبوب باشند.
هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا پنج شنبه ۲۱ ژانویه در سخنرانی در نیوزئوم (مرکزی که برای دفاع از آزادی مطبوعات و آزادی بیان تاسیس شده) حکومت ایران را برای فیلترینگ و سانسور شدید اینترنت مورد انتقاد قرار داد اما خانم کلینتون فراموش کرد اشاره کند که حکومت ایران از تحریمهای وضع شده توسط ایالات متحده که عملا دست و پای مخالفانش را در اینترنت بسته است کمال تشکر را دارد.
مخالفان هر چند هفته یک بار در خیابانها تظاهرات میکنند اما هر روز در اینترنت در حال تظاهرات هستند. آنها امیدوارند که محدودیتهای بینالمللی هر چه زودتر رفع شود.
---
مانیا تهرانی نام مستعار یک روزنامهنگار اجتماعی مقیم تهران است