چرخش یک جنگ سالار در راستای انتخابات [1]
مینا حبیب گزارشگر اى دبليو پى ار در کابل
اعلامیهای که رهبر گروه مخالف دولت، گلبدین حکمتیار، طی آن ازهوادارانش خواست تا درانتخابات ریاست جمهوری اينده اشتراک کنند، با ابهاماتی همراه است.
حکمتیار، رهبرحزب اسلامی و یکی از رهبران ارشد مقاومت علیه روسها دردهه 1990،قبلاً اعلام کرده بود تا زمان حضور نیروهای خارجی درکشورانتخابات مشروعیت ندارد.
این حزب، زیر رهبری حکمتیار، اززمان حمله به رهبری ایالات متحده درسال 2001 به این سوء، همواره درکنارطالبان با دولت افغانستان و نیروهای بین المللی درجنگ بوده است.
باآنهم، برخی ازاعضای این حزب با دولت افغانستان پيوسته اند. ازآن جمله؛ قطب الدین هلال، همکاری سابق حکمتیار، اکنون برای پست ریاست جمهوری کاندیدا است (معرفی هلال و ده کاندیدای دیگر را دراینجا [3]بخوانید.)
یک ماه قبل حکمتیار یک قدم غیرمترقبه برداشته و ازهوادارانش خواست تا درانتخابات شرکت کرده و از قطب الدین هلال پشتبانی کنند.
گمان میرود که نمایندگان حزب اسلامی دراین اواخر با سایر کاندیدان نیز ملاقاتهای داشتهاند.
حکمتیار، درنامهی برای اعضاى حزب خود نوشته است:«کارت رای دهی اخذ کنید و به کاندیدانی رای بدهید که یا مربوط به این حزب است و یا حمایت کننده این حزب. تلاش کنید که از برنده شدن کاندیدان بد جلوگیری کنید.»
غیرت بهير ، سخنگوی حزب اسلامی، دریک تماس تلفونی با انستیوت گزارشدهی جنگ و صلح تایید کرد که این حزب از کاندیداتوری هلال پشتبانی میکند.
باتوجه به این که نیروهای به رهبری ناتو قراراست اواخرامسال افغانستان را ترک کند، کابل همواره زیر فشاراست تا با گروههای شورشی وارد مذاکره شود [4]. با این هم، مذاکرات قبلی با حزب اسلامی به توافقات ملموسی نه انجامیده است.
تعهد ظاهری حکمتیار به یک پروسه دموکراتیک با برنامههای وی جهت پایان بخشیدن به جهاد برضد اداره کنونی افغانستان همخوانی ندارند. یک هفته بعد از نشر این اعلامیه، این حزب مسوولیت انفجاری درکابل را به عهده گرفت که طی آن دو تن جان شان را از دست دادند.
تحلیلگرانی که انسیتوت گزارشدهی جنگ وصلح با آنها دراین مورد مصاحبه داشته است گفتهاند که تشریح و یا نتیجه گیری ازاین رویکردهای ظاهراً متناقض حکمتيار مشکل میباشد.
وحید مژده یک تحلیلگر سیاسی گفت که این تناقضات نشاندهنده فشارهای متفاوت برحکمتیار میباشد. به گفته وی حکمتیار اکنون خود را در موقعیت ضعیف مى بيند که «درخلاء نظامی، اقتصادی و سیاسی»قرار گرفته است .
مژده با افزودن این مطلب که اکثریت اعضای بلندرتبه حزب حکمتيار با دولت پیوستهاند و نزدیکان حکمتیار اکنون با کابل اشتى کرده اند گفت حکمتيار که مورد هدف قواى ناتو و دولت نيز است اکنون باید بصورت مداوم تصمیمهایش را تغییر دهد تا ازافتادن به دامن دولت جلوگیری کند.
تصمیم اشتراک درانتخابات در حاليکه تاکنون نیروهای خارجی دست به عملیات نظامی میزنند، حزب اسلامی را در موقعیت حساسى با طالبان قرارمیدهد.
مژده گفت که اکنون حکمتیار زیر فشار مداوم طالبان است که يا با آنها همکاری کند و یا نیروهایش را ازمنطقه زیرکنترول انها بیرون بکشد. در اين اواخر جنگهای مداوم میان طالبان و حکمتیار به این دلیل صورت میگیرند.
وی با بیان این نکته که چون توان نظامی شورشگران ضعیف شده است، حکمیتار تلاش دارد تا بدون از دست دادن گزینه نظامی، در عرصه سياسى نيز بالاى دولت و جامعه جهانى فشار بياورد وى ادامه داد:«پالیسی کنونی حکمتیار و نظریات متناقض وی غیرقابل پیشبینی است.»
حکمتیار که در زمان حمله شورویها به افغانستان یکی از بزرگترین دريافت کننده همکاریهای غرب بود، همواره درمیان سیاستمداران افغانستان به عنوان یک چهره جنجالی بودهاست.
بعدازاینکه مجاهدین درسال 1992 کابل را متصرف شد، حزب اسلامی و سایر احزاب با حکومت بر هان الدين ربانى جنگهای خونینی داشتند که در نتیجهی آن هزاران تن افراد ملکى کابل جان شان را از دست دادند.
زمانیکه طالبان درسال 1996 کابل را تصرف کرد، وی در ایران پناهنده شد و بعد ازحمله سال 2001 به صورت ناگهانی پیدا شد و به شورشیان ضدغربی پیوست.
مطیع الله اباسین، یک تحلیگر امور سیاسی گفت که اغلب حکمتیار درتصمیم گیریهای سیاسیاش ثابت نیست. وی حکمتیار را متهم به نداشتن معلومات کافی از واقعیتهای افغانستان کرد. او افزود که تصمیمگیریهای حکمتیار به اساس خواستههای شخصی خودش شکل میگیرند.
اباسین گفت:«حکمتیار فکر میکند که وی هوشیارترین فرد است. او، از اول تمام اختیارات را به خود اختصاص داده بود. هواداران وی ازاین شرایط خستهاند. او ازداشتن نوعی ذهنیت آشفته رنج میبرد.»
اباسین گفت که باتوجه به این که عدهای وی را رها کردهاند، اکنون دور و اطراف این رهبر را افرادی گرفتهاند که به وی مشورههای نادرستی میدهند.
اباسین گفت که علاوه برآن برخی از نیروهای خارجی برحکمتیار فشار میآورد تا به شورشگری ادامه بدهد. این تحلیلگر بیان نکرد که به گمان وی کدام دولتها درعقب این تحریکات قراردارند.
اباسین نتیجه گپهایش را این طور میگوید:« مطمینم که اگر فشارهای خارجی وجود نبود، وی ازهمان اوایل به دولت پیوسته بود.»
برخی از تحلیلگران معتقدند که تصمیم حکمتیاربه خاطر حمايت از انتخابات نشانی پيوستن وى با دولت به جای جنگ است.
عبدالغفورلیوال رییس مرکز مطالعات منطقهی افغانستان گفت:«حکمتيار با استراتیژی جنگ و صلح و نظریات دوگانه، می خواهد به دولت بفهماند که میخواهد با پروسه سیاسی شریک شود. به عکس، در داخل و خارج کشور گروه ها و برخی ازحلقات وی را از پیوستن به دولت باز میدارند. زیرا که این عده میخواهند جنگ درافغانستان ادامه یابند و آنها نمیخواهند گروههای نظامی را از دست بدهند.»
بهير ، سخنگوی حزب اسلامی این مساله را رد کرد که این حزب ضعیف شده است. وی گفت که درتصمیمگیریهای حکمتیار تناقضی نیست.
وی به انستیوت گزارشدهی جنگ وصلح گفت:«این نظریات کاملاً بیاساس است. حکمتیار فراز و نشیبهای زیادی را تجربه کرده است. این نظریه که وی به حاشیه رانده شده و یا «دریک خلاء» قرارگرفتهاست خیال بافی و توهم کسانیاست که تحمل موفقیتهای حزب اسلامی را ندارد.»
بهير ادامه داد:«هراقدام و هر تصمیم حزب اسلامی باتوجه به درک مسوولیت درقبال افغانستان گرفته میشود. حزب اسلامی میداند که درچه زمانی چه نوع پالیسی را تطبیق کند. من، بصورت واضح میگویم که ما زیر هیچ نوع فشاری قرارنداریم. تصمیم ما درمورد مسایل همراه با حکمت و دانش است.»
برخی از هواداران این حزب از پالیسی جدید رهبرانشان استقبال کردهاند.
رضوان الله همیم یکی ازشاگردان پوهنتون ننگرهارگفت:«حکمتیار یکی از قویترین رهبران درجهان است. پالیسی حزب اسلامی ما، این است که باید درجبهات نظامی و سیاسی درمقابل آمریکاییان جنگیده و میدان را برای آنها خالی نگذاریم.»
وی افزود:«هدف حزب اسلامی درحمایت از یک کاندیدای معقول آن است تا مطیمن شویم آن کاندیدان بدی که ازطرف آمریکاییان معرفی شدهاند، نتوانند قدرت را به دست بگیرند. این حرکت به معنی مشروعیت بخشیدن به انتخابات نیست.»
مردم عادی درکابل میگویند که کابل باید با کسانی مذاکره کنند که خواستار صلح استند.
برای سعدالدين ، کارمند دولت درکابل، انگیزه حکمتیار به متارکه جنگ تا زمانى قابل قبول نيست که وى سلاحش را بر زمين نگذارد
سعدالدين گفت:«برای من، فرقی ندارد که حکمتیار نظریات متناقض میدهد . طی 12 سال گذشته تناقضات زیادی را شنیدهام که گپ حکمتیار به اندازه قسمت کوچکی آن تناقضات نیست. این نکته که وی میخواهد ازانتخابات حمایت کند به این معنیاست که وی از جنگ خسته شدهاست. ما ازهرکسی که میخواهد جنگ متوقف شود استقبال میکنیم. دولت باید هرچه زودتر زمینه برگشت وی را مساعد کند.»
مینا حبیب گزارشگر انستیوت گزارشدهی صلح و جنگ می باشد.