افغانستان: دختران جوان و استفاده از ترامادول

زهرا، دانش‌آموز 12 ساله در یکی از مکاتب هرات در غرب افغانستان، یک عادت پنهانی دارد. در حالیکه دیگر شاگردان صنف متمرکز به درس‌های شان اند، وی روزهایش را در استفاده و تجویز مسکن ترامادول سپری می‌کند.

زهرا می‌گوید: «اگر می‌خواهی از این دارو لذت ببری، بیا بگیر؛ من دارم.» وی افزود که اگرچه یکی از دوستانش حین استفاده از ترامادول در مکتب بازداشت شده، اما هیچ کسی شک نکرده که خود وی نیز از این دارو استفاده می‌کند. او می‌گوید: «من روزانه بیش‌تر از یک تابلیت استفاده نمی‌کنم. هیچ‌کسی در مکتب نمی‌تواند بگوید من معتادم.»

استادان، والدین و همین‌گونه دانش‌آموزان می‌گویند که استفاده از ترامادول میان دختران جوان در هرات رایج شده است. کاربران می‌گویند که آنان این داروی نشه آور را اغلب برای تسکین دردهای شدید و رهایی از تشویش و اضطراب استفاده می‌کنند. در عین حال، مصرف مقادیر زیاد این دارو بعضی اوقات باعث ایجاد تحرک و هیجان در بدن انسان می‌شود.  

فاطمه دانش‌آموز دیگری است که مرتب از ترامادول استفاده می‌کند. او می‌گوید که وی ‌بار نخست از دوستانش در مورد این دارو شنیده بود، و حالا مکتب فرصت خوبی برای استفاده از این تابلیت‌ها دور از چشم خانواده است. وی به آی دبلیو پی آر گفت: «شاگردانی که از این دارو استفاده نمی‌کنند، دلیلش این است که آنها به مشکلات ما دچار نیستند. ما وقتی ترامادول استفاده می‌کنیم، رنج و دردمان را فراموش می‌کنیم. نمی‌خواهیم از آن استفاده کنیم، اما مشکلات مجبورمان می‌کنند.»

برخی از مسوولان آموزش و پرورش خاطرنشان می‌کنند که سوءاستفاده از ترامادول در میان بخشی از شاگردان مبدل به یک چالش شده، ولی ادعا می‌کنند که برای مبارزه با این مشکل تدابیری روی دست گرفته شده است.

فاطمه جعفری، سرمعلم در مکتب اناث جبرئیل، می‌گوید که مواردی وجود دارد که نشان می‌دهد دانش‌آموزان وی از ترامادول استفاده می‌کنند.در سال 2012، جعفری دو دختر را در حال استفاده از این تابلیت‌ها دیده که این اتفاق منجر به اخراج آنها از مکتب شده است. او می‌گوید که در یک مورد دیگر، والدین دانش‌آموز تصمیم بیرون کردن دخترشان را از مکتب گرفتند.

جعفری در ادامه گفت: «چندسال پیش، شاگردی برایم خبر داد که یکی از دوستانش از تابلیت استفاده می‌کند و هرباری که آن را می‌خورد حالت‌اش دگرگون می‌شود. پس از یک‌سری تحقیقات، دریافتم که وی در واقع از ترامادول استفاده می‌کند. از قضیه والدینش را باخبر ساختم. سپس، خود آنان دخترشان را از مکتب بیرون کردند.»

جعفری می‌گوید که آنان در مورد خطرات سوءاستفاده از ترامادول به دانش‌آموزان گوش‌زد کرده‌ و دختران را زیر نظارت نیز گرفته‌اند تا مطمین شوند که این تابلیت‌ها به محوطه‌ی مکتب آورده نمی‌شود.

برخی از خانواده‌ها می‌گویند که داستان‌هایی که در مورد استفاده از ترامادول در مکتب‌های هرات می‌شنوند، آنها را نگرانِ صحت فرزندان‌شان می‌کند.

مرضیه دو دخترش در صنف یازدهم درس می‌خوانند. او می‌گوید قصه‌هایی را که دخترانش در مورد سلوک دختران مکتب به وی می‌گویند، او را به شدت نگران ساخته است.

او می‌گوید: «دخترانم برایم از همصنفان شان که تابلیت‌های مسکن استفاده می‌کنند، قصه می‌کنند. خیلی نگران این مساله استم، چرا که هم‌نشین‌ها می‌توانند روی یکدیگر تاثیر بگذارند.» وی افزود که حتا در نظر دارد دخترانش را از مکتب بیرون کند.

حبیبه، دانش‌آموز دیگر نیز می‌گوید که استفاده از این تابلیت‌ها مبدل به یک طریقه‌ی معروف برای از بین بردن تشویش و نگرانی شده است. او می‌گوید که وی صنف 10 بوده که با این پدیده آشنا شده است. وی افزود: «دختران روزانه تا یک نوار از این تابلیت‌ها استفاده می‌کنند، و شنیده‌ام که بسیاری از آنها معتاد شده اند.»

علی کاوه، کارشناس امور اجتماعی، می‌گوید که جوانان به این باور اشتباه که گویا این تابلیت‌ها نسبت به دیگر مسکن‌ها مصوون‌تر است به ترامادول روی می‌آورند، که به طور گسترده در افغانستان قابل دسترس است. وی تاکید کرد که این یک باور نادرست است، مخصوصاً در نهادهای آموزشی که جوانان در برابر فشار هم نشنینان شان آسیب‌پذیر اند.

او می‌گوید: «استفاده از این‌گونه داروهای ترکیبی مخصوصاً در ساحات علمی مثل مکتب‌ها، نه تنها که بر کاربران آن تاثیر می‌گذارد بلکه شاگردان دیگر را نیز متاثر می‌سازد، چرا که هم‌صنفان به آسانی از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند.»

بهرام بها، متخصص داخله، می‌گوید که ترامادول خواص مشابه به مورفین و هیرویین دارد و اعتیاداور است. جوانان باید نواقص جانبی آن را درک کنند و بدانند که استفاده بیش از حد آن منجر به مرگ می‌شود.

مقام‌های محلی در هرات می‌گویند که حکومت مرکزی باید برای اقدام علیه استفاده غیرقانونی و تجویز مسکن‌ها، تلاش بیشتری به خرچ دهد.

سکینه حسینی، عضو شورای ولایتی هرات، می‌گوید که وزارت صحت عامه برای نظارت و کنترل این گونه داروها، کار زیادی انجام نداده است. او می‌گوید که چنین تابلیت‌ها نباید در دسترس عام قرار داشته باشد، و باید با نسخه داکتر تجویز شود.  

وی در ادامه گفت: «در برخی موارد، این ضعف کاری وزارت معارف را نیز نشان می‌دهد.» و به عدم نظارت از مکتب‌ها اشاره کرد.

عزیزه کریمی، سرپرست ریاست امور زنان هرات، نیز می‌گوید که مسوولان مکاتب باید مانع قاچاق این تابلیت‌ها به داخل مکاتب شوند. علاوه براین، از والدین نیز خواست که مراقب فرزندان شان باشند.

اما مسوولان وزارت معارف موضوع سوءاستفاده از داروها در مکاتب را رد می‌کنند.

عبدالرزاق احمدی، رییس معارف هرات می‌گوید: «من نه در این مورد آگاهی دارم و نه هم تاحال گزارشی در این باره دریافت کرده‌ام. اگر گزارشی برایم برسد، فوراً آن‌را پی‌گیری می‌کنم.»

اما مسوولان صحت‌عامه می‌گویند که ترامادول به آسانی و بدون تجویز نسخه برای مردم عام قابل دسترس است.

عبدالحکیم تمنا، رییس صحت‌عامه هرات، می‌گوید که داروهای مسکن از جمله ترامادول، در داروخانه‌ها، دکان‌ها و حتا در روی جاده‌ها به فروش می‌رسد. او می‌گوید: «در شهری به این بزرگی، ما فقط شش کارمند در تیم نظارتی‌مان داریم، که آنها نمی‌توانند تمام ساحات شهر را پوشش دهند. از این‌رو، داروها به‌طورغیرقانونی به فروش می‌رسند.»