به خاطر نتیجه‌گیری پروژه طولانی مدت آی دبلیو پی آر برای دریافت راه‌های تامین صلح در افغانستان،  یک گفتمان نهایی  مردمی در کابل برگزار شد.

در مناظره که به همین مناسبت در بیستم سپتمبر سال جاری در هوتل انتر کانتیننتال برگزار شده بود نزدیک به  دوصد تن به شمول محصلان ، ژورنالستان، آگاهان سیاسی و نماینده‌های سازمان‌های غیر دولتی مختلف اشتراک ورزیده بودند.

این در حالی است که پس از سه دهه جنگ افغانستان با چالش مذاکره با مخالفان مسلح مواجه است. باآنکه شورای عالی صلح در شش سال اخیر کارهایی در این زمینه انجام داده، اما بازهم پیشرفت اندکی وجود داشته است.

«مصالحه در افغانستان: ترویج صلح و اعتمادسازی با اشتراک جامعه مدنی» طرحی ا‌ست که جهت سهم دادن گروه های مختلف مردمی در گفتمان‌های تامین صلح، حقوق بشر و مصالحه، به عنوان راه‌های کلیدی رسیدن به یک جامعه با ثبات و عملگرا، طراحی شده است.

منیر مهربان مدیر پروژه صلح و اشتی آی دبلیو گفت که با برگزاری دوصد مناظره در دوسال اخیر تعداد اشتراک کننده گان این پروگرام به بیست هزار تن رسیده است. او توضیح داد که پیام های عمده ای که آنها دریافت کرده اند این بوده که تلاش ها برای آوردن صلح بیشتر در سطح محلی آن قابل ملاحظه بوده تا سطح ملی، و دولت هم فاقد یک راهکار واحد است که این نیز مانع پیشرفت این روند می شود. در ضمن، یک تعهد صریح و آشکار وجود ندارد. سیاسیون مخالف اغلب نسبت به این پروسه تعهد ندارند. فقر و بیکاری نیز از چالش های عمده به شمار می روند و جوانان را در برابر استخدام از سوی شورشیان آسیب پذیر می سازند.

گفتمان متذکره را آگاهان و سیاسیون نیز شنیدند و حاضران ترغیب به پرسیدن سوالات شان شدند.

خلیل الله صافی رییس سازمان بین المللی «پگواش» در افغانستان است، سازمانی که برای ترویج صلح در جهان کار می کند.او می گوید این مذاکره ها مهم استند، چرا که برخلاف عقیده مردم، طالبان از اوامر قوت های بیرونی مثل پاکستان اطاعت نمی کنند. آقای صافی افزود که پگواش کنفرانس های متعددی را که در آن نماینده های کشورهای عربستان، قطر، جاپان، فرانسه، جرمنی و همچنان سیاسیون افغان و نماینده های طالبان اشتراک ورزیده بودند برگزار کرده است.

وی گفت «اگر طالبان بنابر مشکلاتی در پاکستان مستقر اند نباید ادعا کنیم که آنان از اوامر آن کشور اطاعت می کنند. طالبان مستقل اند و حق دارند تصامیم شان را خودشان بگیرند.اگر مشکل مستقر بودن آنها در پاکستان باشد، پس مجاهدین نیز در جریان جنگ با قشون سرخ در پاکستان زنده گی می کردند، اما دستوری از پاکستانی‌ها نمی گرفتند.»

اما عاصم عاصم والی پروان  و از مجاهدین پیشین با گفته های صافی به شدت مخالف بود.

او گفت: «نخست این که طالبان تروریست اند، استقلالیت ندارند و نمی توانند تصامیم شان را خودشان بگیرند. ثانیاً، با در نظرداشت اوضاع سیاسی منطقه و جهان در آن روزها، مقایسه مجاهدین با طالبان درست نیست. مجاهدین از سوی جامعه جهانی حمایت می شدند و جهاد در افغانستان از دید علمای اسلام کاملا جایز بود، در حالیکه جنگ طالبان اصلا قانونی نیست. در ضمن، رهبران جهادی کاملا مستقل بودند و تصامیم شان را خودشان می گرفتند، ولی طالبان این گونه نیستند.»

در همین‌حال، جمشید فردین استاد در پوهنتون بلخ  ازجمله  اشتراک کننده گان پیشین مناظره آی دبلیو پی آر می گوید که بیکاری دلیل عمده پیوستن جوانان به نیروهای مسلح مخالف دولت است. او جریانی که خودش شنیده بود را چنین نقل کرد: « از یک جوان تحصیل کرده که تازه به گروه شورشیان پیوسته بود پرسیده شد که چرا تصمیم مخالفت با دولت را گرفته است، وی در پاسخ گفت که ماستری دارد ومدتی را در نهادهای مختلف دولتی کار کرده است، ولی بعدا جوان دیگری که از طرف زورمندان محلی حمایت می‌شده و دانش کمتری نیز نسبت به وی داشته به جای او استخدام شده و او را از کار اخراج کرده اند. وی در نهایت، پس از یک دوره بیکاری مجبور شده به گروه شورشیان بپیوندد.»

سیف‌الرحمان صمیم محصل پوهنتون کابل با تایید این حرف‌ها گفت که فساد گسترده باعث شده تا مردم بالای دولت اعتماد نکنند. او از هیات نیز پرسید که چگونه می‌توان صلح را در چنین شرایطی تامین کرد.

منیره یوسف‌زاده سخنگوی اداره مستقل ارگان‌های محلی، در پاسخ گفت که بدون شک فساد از اعتماد مردم بالای دولت کاسته است، اما مبارزه با آن نیز یک وجیبه ملی است که هرکس باید در آن سهم بگیرد. وی در خاتمه گفت: « دولت به تنهایی و بدون همکاری مردم نمی‌تواند فساد را محو کند.»

واقف بلیغ یکی دیگر از محصلین  پوهنتون کابل پرسید که آیا عدالت اجتماعی برای مردمی که در نقاط امن افغانستان زنده‌گی می‌کنند وجود دارد.

محمد عاصم والی پروان توضیح داد که در مناطق تحت اداره طالبان قانون حاکم نیست، اما حکومت تلاش دارد تا عدالت اجتماعی را در تمام نقاط تحت اداره آنها بدون در نظر داشت قوم و نژاد تامین کند.وی گفت:« می‌توانیم بگوییم که در مناطق نسبتا امن، عدالت نسبی وجود دارد.»

محمد حلیم فدایی والی لوگر نیز تایید کرد که تامین صلح بدون برقراری عدالت اجتماعی ناممکن است.

«تا این که قدرت بالای تمام گروه‌ها مساویانه تقسیم نشود و احزاب سیاسی به تفاهم نرسند، آوردن صلح و امنیت بدون شک که ناممکن است.»

در اخیر این مناظره، آقای مهربان گفت: « این گفتمان برای افغان‌های عادی فرصت فراهم کرد تا خواست‌ها و دیدگاه‌های شان را با مقامات محلی شریک کنند و این پیام را به دولت برسانند که افغان‌ها بیشتر از همه‌چیز به صلح نیاز دارند. این گفت‌و‌شنود آشکار ساخت که مذاکرات صلح را که حکومت در شش سال اخیر انجام داده در مسیر درستی نبوده است.»

عذرا عزیز احمدی فعال جامعه مدنی در هرات می‌گوید که آی‌دبلیو‌پی‌آر تنها نهادی است که این چنین برنامه‌ها و کمپاین‌های آموزنده را حتا در دوردست‌ترین نقاط افغانستان راه اندازی می‌کند.

وی در ادامه گفت: « این‌گونه‌‌ گفتمان‌ها برای آگاهی عامه خیلی مفید است. مناظره‌های این‌چنینی، فاصله بین مردم و دولت را کم کرده و آنان را نزدیکتر می‌کند.»‌

حمیده وردک فعال حقوق زن نیز تایید می‌کند که فعالیت‌های آی دبلیو پی آر معیار و الگویی‌ است برای دیگر نهادهای فعال در جامعه.